“Sansür yasası” olarak nitelendirilen dezenformasyon yasasını, reaksiyonlar üzerine TBMM Genel Kurulu’na getirmeyen ve görüşmelerini erteleyen, RTÜK aracılığıyla da muhalif basını baskılayan iktidar, 28 yıl ortadan sonra “Basın Ahlak Esasları”nı güncelledi.
25-27 Mayıs’ta toplanan Basın İlan Kurumu (BİK) Genel Kurulu’nda asıllar yine düzenlendi. Türkiye Barolar Birliği (TBB) Lideri Erinç Sağkan ve gazetecilerin ortasında olduğu yedi ismin karşı çıktığı temellere, “Terör örgütleri, bunların üyeleri ve olaylar hakkında bilgi ve görsellere, bu örgütleri yasal gösterecek formda yer verilemez” kararı eklendi. Haber başlıklarına yönelik “Haberin içeriği saptırılamaz ve çelişki yaratılamaz” kurallarına, “Yanıltıcı olunamaz” koşulu eklenirken, suçsuzluk unsuruna yönelik unsurda yapılan değişiklikle de “soruşturmanın saklılığının ihlal edilemeyeceği” düzenlendi.
‘RENCİDE’ DÜZENLEMESİ
Değişiklik öncesi “kesinleşmiş mahkeme kararı” bulunması durumunda içeriğin yayından kaldırılacağı düzenleniyordu. Lakin “kesinleşmiş hâkim kararı” bulunması durumunda da içeriğin yayından kaldırılması istikametinde değişiklik yapıldı. Ayrıyeten, “kişinin, kurumun yahut toplumsal kümenin onur, onur ve saygınlığını rencide edecek sözcükler kullanılamayacak”. Değişiklik ile asıllara “Milli ve toplumsal bedellere saygı” başlıklı da bir kısım eklendi. Kısımda, şu unsurlar yer aldı:
- Din ve dini hisler veyahut dinen kutsal sayılan kıymetler istismar edilemez ve berbata kullanılamaz.
- Genel ahlaka alışılmamış yayın yapılamaz.
- Toplumun temeli olan aile yapısını bozmaya yönelik ve ailenin korunmasına muhalif yayın yapılamaz.
- Türk toplumunun ortak ulusal ve manevi kıymetlerini zayıflatmaya yönelik yayın yapılamaz.
‘TERBİYE ETME GÖREVİ’
Cumhuriyet’e konuşan Gazeteciler Cemiyeti Lideri Nazmi Alım, değişiklik teklifinin BİK Genel Kurulu’na geldiği sırada sansür yasasının da Meclis’e geleceğinin belirtildiğini söyledi. Görüşmelerde evvel yasanın tamamlanması, gerisinden bu değişikliğin yapılmasının söylendiğini aktaran Alım, “Kanun çıkmadan yönetmelik çıktı. Bu büsbütün hukuka aykırı” dedi. BİK’in asli vazifesinin yazılı basına adil halde ilan ve reklamları dağıtmak olduğunu vurgulayan Alım, “BİK’in basını terbiye etmek ya da cezalandırmak üzere misyonu yok. Unsurlar çıkarken temel okuyucuyu korumaktı, gazetecileri cezalandırmak değildi. Artık büsbütün, adeta bir RTÜK üzere basını kontrol altına almak, terbiye etmek, cezalandırmak üzere bir vazife üstlenmiş oluyor. Bu da kanuna aykırı” tabirlerini kullandı.
‘ÖZGÜRLÜĞE AYKIRI’
Bilgin, asıllarda muğlak sözlerin de yer aldığını belirtirken bilhassa “genel ahlak”, “milli değerler” üzere ibarelere işaret ederek “İstediğiniz vakit ceza vereceğiniz bir sopayı elinize almış oluyorsunuz. Tümüyle basın özgürlüğüne muhalif. Okuyucuyu korumak için çıkarılmış bir düzenlemeyi, gazetecileri cezalandırmak için kullanıyorlar” dedi. BİK’in, bu mevzudaki incelemeleri resen yapmasını da eleştiren Alım, cezaların çabucak hemen tümünün onlara nazaran muhalif gazetelere verildiğini kaydetti. Alım, “Tarafsızlık unsuru ortadan kaybolmuş durumda. Tümüyle garip. İktidarın sopası haline getirildi. Kendisi ahlaki açıdan muhalif bir düzenleme. Uygulanmaması için elimizden gelen çabayı göstereceğiz” diye konuştu.
‘KALEMİMİZİN ÜZERİNDEN ELİNİZİ ÇEKİN’
Basın Kurulu, Çağdaş Gazeteciler Derneği, Diplomasi Muhabirleri Derneği, DİSK Basın-İş, İktisat Muhabirleri Derneği, Gazeteciler Cemiyeti, İzmir Gazeteciler Cemiyeti, KESK Haber-Sen, Parlamento Muhabirleri Derneği, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti ve Türkiye Gazeteciler Sendikası da ortak açıklama ile değişikliğe reaksiyon gösterdi. “BİK’e keyfi tavırla geniş bir sansür yetkisi getiren yeni Basın Ahlak Asılları kararını reddediyoruz” denilen açıklamada, değişikliğin “‘Ben yaptım oldu’ anlayışının yeni bir tezahürü olduğu” belirtildi.
BİK’in, yazılı ve dijital medyanın RTÜK’ü olmaya hazırlandığı kaydedilerek “Sansürü artıracak yeni ahlak prensiplerine karşı hukuksal teşebbüsleri başlatıyoruz” denilen açıklamada, “Kişiye nazaran farklı yorumlanabilecek kararlar eklenmiştir. Yeni Basın Ahlak Temelleri kararı, soyut, belirsizliklerle dolu, eski asıllarda yer alan ve gazetecilerin tenkitlerine neden olan tabirler korunarak alınmıştır. ‘Genel ahlak’ sözü, cezalandırılmak istenen gazeteler ya da gazeteciler için hiç elbet taraflı olarak yorumlanabilecektir. BİK’in ahlaki kıymetlendirme yapması etik prensiplerin ruhuna ve tabiatına ters. BİK, yapısı prestijiyle siyasi bir kurum olduğu için bu türlü bir kıymetlendirme yapması apaçık siyasi güdülerle cezalandırma gayretidir. Gazetecilik kabahat değildir. Basın sizin düşmanınız değildir. Elinizi kalemimizden çekin” tabirleri kullanıldı.