Atlas Okyanusu ile Arktik Okyanusu ortasında yer alan Grönland’da, erime süreci olağan şartlarda mayısta başlayıp eylülde duran buz örtüsü, kış mevsimiyle başlayan donmayla birlikte genişleyerek tam kütlesine ulaşıyor. Lakin yüzde 80’i buzlarla kaplı adada bu yılın eylül ayında olağan dışı bir durum yaşandı.
Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesinden (NASA) yapılan açıklamada, “3 Eylül’de buz katmanının 592 bin kilometrekaresinde erime meydana geldi. Bu, 2022’deki ikinci en büyük ve kayıtların tutulmaya başlanmasından bu yana rastgele bir eylül ayı için kaydedilmiş en büyük erime. Bu büyüklükteki erime olayları eylül ayında pek mümkün değildir, zira mevsimsel sıcaklıklar ekseriyetle güneş ışığı saatleri azaldıkça düşer” denildi.
Kutup ve buzullar üzerine araştırmalar yapan Amerikan Ulusal Kar ve Buz Bilgi Merkezi (NSIDC) ise olağanda yaz ortasında gözlemlenen erimenin eylül ayında yaşandığını duyurdu. Bu yoğunlukta bir erimenin benzerinin daha evvel görülmediği belirtilen NSIDC raporunda, “2 ile 5 Eylül tarihleri ortasında Grönland’da bir geç dönem sıcak dalgası ve erime olayı meydana geldi. Erime, 3 Eylül’de tepeye ulaştığında, buz katmanının yüzde 36’sına tekabül eden 600 bin kilometrekaresinde yüzey erimesi gerçekleşmişti” sözleri yer aldı.
“CİDDİ BİR İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ UYARISI”
Grönland’daki buzul erimesinin ulaştığı boyutu değerlendiren Prof. Dr. Murat Türkeş, insan kaynaklı iklim değişikliği nedeniyle bilhassa son 45-50 yıllık devirde dünyadaki tüm buz kütlelerinin ve kalıcı kar örtülerinin eriyerek alansal ve hacimsel olarak küçüldüğünü söyledi.
Grönland’daki buzulun eylül ayında bu kadar yaygın erimesinin pek çok ardışık olayla alakalı olduğunu belirten Türkeş, “Uzun vakitten beri Arktik bölgede ve Grönland’da kışın bile uzun müddetli ortalamalardan yaklaşık 10, 15, 20 derece daha sıcak günlerin olduğu kayıtlara geçiyor. Bu sene eylül ayında tekrar rekor sıcaklıklar kaydedildi. Bunlar global ısınmanın daha önemli yansımaları” dedi.
Küresel ısınmanın kar-buz rejimini değiştirdiğini vurgulayan Türkeş, şunları kaydetti:
“Bu sene Kuzeybatı Afrika’dan başlayan, Batı Avrupa’yı, Arktik bölgenin bir kısmını ve Grönland’ı da içeren bölgede sıcak bir yaz yaşandı. Hasebiyle bu beklenmedik bir erime ve önemli bir iklim değişikliği uyarısı. Yaklaşık 40-45 yıllık devirde Grönland buz kalkanı dahil Arktik buzul alanlarında kar-buz oluşum ve erime istikrarı bozuldu ve tutan buzdan daha fazla buz kaybı gerçekleşti. Bilhassa bahar ve yaz devriyle birlikte Grönland ve Arktik bölgedeki buzul istikrarında bozulma oldu.“
SICAK HAVA DALGALARININ ETKİSİ
Grönland’daki erimenin nedenlerinden birinin bilhassa bu yaz Avrupa kıtasında hissedilen sıcak hava dalgaları olduğunu anlatan Türkeş, “Sıcak hava dalgaları yalnızca tropikal bölgeyi, orta enlemleri ve Akdeniz’i değil, Arktik bölgeyi de etkiliyor. Oralarda bile sıcak hava dalgalarının, hatta denizde sıcak dalgaların oluştuğunu biliyoruz. Bu nedenle Grönland ve Arktik bölgenin pek çok yerinde buz erime oranı 2022’de çok daha fazla oldu” diye konuştu.
Türkeş, şöyle devam etti:
“Gelecekte yalnızca ortalama sıcaklıklar değil, en yüksek ve en düşük hava sıcaklıkları ve yanı sıra sıcak hava dalgalarının sıklığı, şiddeti, müddeti ve tesir alanı artacak. Tabi kar-buz, buzul, permafrost, göl ve deniz buzlarında yaşanacak erime nedeniyle aslında ortalama deniz seviyesindeki yükselme, kıyısal taşkın ve erozyon, deniz ısı dalgaları, okyanus asitliği, önümüzdeki periyotta giderek daha fazla kendini hissettirecektir.“
“EKOSİSTEM VE BEŞERLER DA ETKİLENECEK”
Kaydedilen erimenin Arktik bölgedeki ekosistem, biyoçeşitlilik ve beşerler üzerinde de tesirleri olacağına dikkati çeken Türkeş, “Daha sıcak su demek, okyanuslarda daha fazla karbondioksit birikmesi, okyanus asidinin artması demek. Daha az mikroorganizma, daha az mikro algler, fitoplanktonlar ve münasebetiyle oradaki beslenme zincirinin bozulması ve balıkçılığın zayıflaması manasına geliyor. Arktik bölgede ve Grönland’da görülen olumsuz tesirlerin toplumsal ve ekonomik sonuçları da olabilir. Husus artık iklimden çıkıyor. Sosyo-ekonomik ve öbür doğal sistemler üzerindeki olumsuz tesirlere dönüşüyor” değerlendirmesinde bulundu.
İlerleyen haftalarda Antarktika’daki sıcaklıkların uzun periyodik ortalamaların üzerinde olacağı kestirimini paylaşan Türkeş, dünyanın kıymetli bir istikrar ögesi olan kutup bölgelerindeki buzulların risk altında olduğu ihtarında bulunarak kelamlarını şöyle tamamladı:
“Ne yazık ki tabiatta sistem hiçbir vakit kendini bir yılda telafi edemiyor zira yaşananlar birkaç yılın sonucu. Grönland’ın ve Arktik bölgedeki deniz buzu kütle kayıplarının alansal ve hacimsel olarak toparlanması için ardışık birkaç yıllık görece soğuk ve yağışlı şartların ortaya çıkması gerekiyor. Bu yıl görülen çok erime son yıllardaki sıcaklığın kara ve deniz yüzeyi sıcaklıklarının artışının ve bu yıl batıdaki ve o bölgelerdeki sıcak hava dalgalarının bir sonucu olarak ortaya çıktı. O denli görünüyor ki bir müddet daha o bölgeler uzun müddetli ortalamalara nazaran çok daha sıcak olacak. Bu makûs bir haber.“
